W sześciu punktach o twórczości Jakuba Małeckiego + ranking najlepszych książek autora

Moja przygoda z prozą Jakuba Małeckiego zaczęła się w 2016 roku, za sprawą powieści Dygot. To książka o której w świecie polskiej literatury było naprawdę głośno. Kolejna, wydana rok później to zbiór opowiadań Ślady, który doczekał się nominacji do Nagrody Nike. W tamtym czasie rzadko sięgałam po polską literaturę, szczególnie tę współczesną, ale pomyślałam, że dam Dygotowi szansę. Nie spodziewałam się, że zostanę tak wierną fanką i z prozą autora zostanę na tak długo.

Ostatnio przeczytałam cztery książki Jakuba Małeckiego: Horyzont, Dżozef, Historie podniebne i Saturnina. Zamiast pisać o każdej osobną notkę pomyślałam, że może lepszym pomysłem będzie wpis, w którym bardziej ogólnie napiszę o jego twórczości. Mam nadzieję, że niektórych z Was przekonam do sięgnięcia po te powieści.

1. Wielu narratorów

Pierwszym elementem, wiążącym książki Jakuba Małeckiego, jest mnogość narratorów. Zazwyczaj w powieści opisuje wydarzenia z perspektywy kilku postaci. Mogą to być osoby związane romantyczną relacją (jak w Horyzoncie), mogą to to być członkowie rodziny (Saturnin) mogą to być obcy ludzie, których spotykamy na swojej drodze (Dżozef). Autor nie zamyka się zatem na historię opowiedzianą od punktu A do punktu B oczami jednego bohatera, a raczej stara się przedstawić różne spojrzenie na dany temat.  Łączy wątki poszczególnych osób, pokazując nam jak oni odczuwają daną sytuację, jak ona na nich wpływa. Siła stylu autora tkwi w tym, jak potrafi zarysować w rzeczywisty sposób życie naszych przodków, którzy borykali się z podobnymi bolączkami, co współcześni bohaterowie, tylko w innych okolicznościach.

2. Tło wojenne

Po przeczytaniu kilku powieści zaczynamy zauważać, że wiele z historii jako czas akcji obejmuje lata wojny. To ciekawe, że autor młodego pokolenia decyduje się tak często wracać do tego tematu. W tym przypadku oczekujemy, że wykaże się odpowiednią ilością empatii i zrozumienia, jako że nie może odnieść się do swojego doświadczenia. Trzeba przyznać, że Jakub Małecki pisze o wojnie tak, że trudno mu cokolwiek zarzucić. Wybrał bowiem najlepszą możliwą drogę – wojna jest zawsze tłem, nigdy czymś, co napędza akcję. Skupienie poświęca elementom ludzkim, emocjom bohaterów i kameralnym sytuacjom, codziennym rozmowom, zostawiając w tyle napakowane sensacją sceny akcji i ważne wydarzenia z historii. Kiedy bohater wyrusza na wojnę to nie usłyszymy o skomplikowanych misjach, wojskowej hierarchii, patosie towarzyszącym oddaniu służby ojczyźnie, a raczej o trudnej codzienności.

3. Codzienność

Trochę się to już wiąże z tym, co napisałam wyżej. Małecki w swoich książkach skupia się na opisywaniu dnia powszedniego. Najważniejszy jest bohater i to, jaki wpływ ma na niego prosta czynność, do czego skłania ona jego myśli. Poznawanie przemyśleń postaci jest niesamowite i pozwala nam poczuć to, co czuje bohater. Liczne dialogi, które znajdziemy na kartach jego powieści zawsze brzmią autentycznie i po prostu widać, że autor jest świetnym obserwatorem.

4. Styl narracji

Dla mnie jedną z największych zalet prozy Małeckiego jest jego oszczędny styl narracji, bardzo bezpośredni, a zarazem sprawiający, że książki się po prostu pochłania. To spore osiągnięcie wywoływać uczucia u czytelnika, tak jakby nie były one wymuszone, a raczej były naturalnym efektem przedstawionych wydarzeń. Jakub Małecki pisze w sposób zwięzły, ale zarazem pełen przekazu, jego zdania składane są w sposób zaskakujący i sprawiają, że chcemy je zapisać, zapamiętać. Mówiąc o stylu autora warto również wspomnieć o często pojawiającej się klamrze, która wiąże ostatnie strony z pierwszymi.

5. Tematy

Każda książka Małeckiego porusza trochę inne tematy, ale są pewne wątki, które wskazują nam, gdzie leżą zainteresowania autora. Jego literatura wielokrotnie przypomni, że śmierć to nieodłączna część życia. Główny bohater prozy autora to człowiek-odludek, szukający swojego miejsca, czujący, że nie pasuje do życia, pełen kompleksów (w Horyzoncie Mariusz walczący z zespołem stresu pourazowego, w Saturninie sportowiec, któremu odebrano cel w życiu, Wiktor Łabędowicz z Dygotu naznaczony chorobą, żyjący w ciągłym strachu, otoczony nienawiścią sąsiadów). Często pojawia się powszechny wątek, dotyczący życia każdego z nas – potrzeba bliskości (niepewni Mariusz i Zuza z Horyzontu, którzy ciągną do siebie, nie wiedząc jak zrobić kolejny krok, w Saturninie historia matki i jej partnera, zapadającego się w sobie Witolda). Wielokrotnie mamy też do czynienia z osobami starszymi, w których życiu kryje się pewna tajemnica. Za sprawą młodych, głównych bohaterów czytelnik rusza w przeszłość, ścieżkami przodków, żeby ją rozwikłać (w Horyzoncie historia matki Zuzy, opowiadana przez jej babcię, w Saturninie wojenna historia dziadka, w Dżozefie opowieść Czwartego). Wszystkie te tematy często łączy realizm magiczny – wydarzenia opisywane są w sposób oniryczny, baśniowy, magia plącze się z rzeczywistością, zmusza bohaterów do konfrontacji ze swoimi lękami, miesza w ich codziennym życiu (w Dygocie mamy klątwy i przekleństwa, wiary w zabobony i czary, w Dżozefie już bardziej dosłownie – otoczenie powoli zatapiające się w czerni i upiorny kozioł obrazujący lęki bohatera).

6. Podsumowanie

Mimo że książki Jakuba Małeckiego są raczej krótkie, to przenosi w nich wiele prawdy o człowieku. Mówi o naszych lekach, obsesjach, kompleksach, o odrzutkach, którzy nie radzą sobie dobrze w społeczeństwie, czy to w przypadku powracającego z Afganistanu żołnierza czy chłopaka którego ojciec nigdy nie zwracał na niego uwagi. Pozostaje pytanie – co będzie dalej? Czy autor postanowi powielać pomysły, tworząc literaturę zadowalającą czy może zrobi krok naprzód i zaskoczy nas wszystkich nowym podejściem, może bardziej odważnym? Ja na pewno nadal będę jego karierę śledzić.

Personalny ranking

Moja topka książek Jakuba Małeckiego.

1. Rdza
2. Dygot
3. Saturnin
4. Ślady
5. Horyzont
6. Dżozef
7. Historie podniebne
8. Nikt nie idzie

Ciekawa jestem, które książki autora Wam najbardziej się podobały?